Rumänisch | Englisch | Deutsch

E Seria “Romani Voices” del o shai le manushen andaì comunitatea romani te kerdeon asunde. Kadava texto si katar e Laura Moldovan.
Kadava texto naj kritika filmoski, thaj ci tholpe telav o pucimos e buki filmoski le Kusturicaski.
Kadava texto sikavel sar dikhel e Laura Moldovan. Voi kerel analiza le romengi sikade Kusturicastar ande leske filme, thaj kerel analiza kav chand sar kadala “Gipsys” arakhade lestar thaj lengi lumea sar karikatura, keren le manushen kaj dikhen kadala but prindjeande thaj premijme filme  te pakian pala amende.

O texto si kerdo anda 4 kotora: Jek Intro thaj 3 texte pala filme:

Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Akana dikhen: Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children” (2005)

Katar e Laura Moldovan

O filmo „All the invsible children“ kerdilo pala jek projekto kata`o UNICEF, thaj si kerdo anda 7 harne filme katar 8 regisorea. O filmo inklisto ando bersh 2006. O Kusturica si jek anda´l 8 regisorea peske filmosa „Blue Gipsy“ ande kadava projekto.

Anda´i buki kadale filmoski, phenel o Kusturica:

„ Me dem avri so dikhlem thaj so sasman ando ghi. Varekon deaman jek kheaja, thaj me kerdem anda late jek scenario“.

O anav „Blue Gipsy“ si pala´l rom jakhentsa vunetsi. Kaj kadaja buki si dikhiji sar jek simbolo mishtimasko thaj pala „aversar“.

Uros, o cheav jakhentsa vunetsi, beshlo but vrama ando phandajmos tigne cheavengo. Akana kana trubuj te anklel avri kotar, siles ghi bilacho, kaj chi djanel so si te anel o ghes de tehara, kana si avel pale pesqe dadesa, kaj marelles thaj tholles te chiorel. Kana inklel palpale avri, o Uros si pasha astardo sar chiorel. Po agor le nashimasko, vo beshel pale ando phandaimos le cheavengo. Vo korkoro amboldilo kote. E simbolika kadalaki paramic, mukeltut le mujesa puterdo. Kamel te sikavel kaj vi ando phandaimos chevengo, o Uros dashtil te dikhel peske trajostar maj mishto, desar peska familiasa. Mai but, ande sa o filmo dikhiolpe kaj djeanglolpe so si te avel leske trajosa: Vo si kotor anda´o phandaimos, kothe si lesko than.

Le rom si sikade ando filmo sar chior thaj hohamne, sar dada thaj deja bilache, kaj maren le cheaven thaj barearenlen dilivanes. Aver scena kaj dichiolpe kadaja buki, si kodea katar e stacia trenoski: Jek bari familia romengi kaj mangen, khelen thaj gilaban. Ande kadaja vrama von chioren katar le manush kaj si loshale thaj khelen lentsa. Kadalasa kamel o Kusturica te phenel, kaj le rom sikaven peski Musika thaj „Losh trajoski“ anda kodo kaj te dilaren thaj te len love pala manush. O filmo kamel te phenel kaj avellas mai mishto anda sa e lumea, le rom te trajn korkore, dur le gadjendar.

Filme sar kadala si jek buki but importanto kaj melarel o anav le romengo thaj sikavellen sar manush maj telal, parazitea, kaj najlen, ci roden, ci kamen thaj naj te arakhen chijekdata jek than ande societatea. Le stereotipea pala rom si line sar cheachimos thai zurarde. Sikadol mudarimos, marimos thaj trajo phandado. Le manush kaj dikhen kadala filme pakian sa so dikhen kothe. O Kusturica phenel pa kadaja, kaj le rom korkoro phiraven e dosh lengo trajosko chioro. Vo mai kamel te phenel kaj kadava chiorimos ande savo but rom trajn, chi inklisto pala´l shela bershenge kaj samas diskriminime, numa anda kodo kaj najamen trajo lachio le gadjentsa, kaj von chi hakiaren amen, thaj amen chi kerdeam mishto so kerdeam.

Jek filmo anti-tsiganistiko klasiko, kaj ando bersh 1930, dashtilpe kaj sas te avel sa kadea lino de cheacheo sar vi aghes.

Aver artikole pala Emir Kusturicas:

Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Akana dikhen: Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

The post Perspektiva | Romani Voices | Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children” (2005) katar e Laura Moldovan appeared first on GipsyTv & GipsyRadio.

Rumänisch | Englisch | Deutsch

E Seria “Romani Voices” del o shai le manushen andaì comunitatea romani te kerdeon asunde. Kadava texto si katar e Laura Moldovan.
Kadava texto naj kritika filmoski, thaj ci tholpe telav o pucimos e buki filmoski le Kusturicaski.
Kadava texto sikavel sar dikhel e Laura Moldovan. Voi kerel analiza le romengi sikade Kusturicastar ande leske filme, thaj kerel analiza kav chand sar kadala “Gipsys” arakhade lestar thaj lengi lumea sar karikatura, keren le manushen kaj dikhen kadala but prindjeande thaj premijme filme  te pakian pala amende.

O texto si kerdo anda 4 kotora: Jek Intro thaj 3 texte pala filme:

Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Akana dikhen: Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“(1998)

Katar e Laura Moldovan

Pala e bari pakiv katar o Cannes anda maj lachio regizoro kav filmo „Time of the Gipsys“ agordel o Emir Kusturica te tsirdel o filmo „Arizona Dream“ ando New York. Actorea prindjande sar o Johnny Depp thaj Jerry Lewis khelen ande leski productia. Kote agordel jekh vreamea phari ande Biografia Kusturicaski.

Le bukia filmoske ka´o „Arizona Dream“ peren leske phare – lesko dad merel thaj lesko them Jugoslavia phagiol ando marimos. Pala so mulo lesko dad, o Kusturica telarel palpale ande Jugoslavia thaj kerel pesko maj bidarano filmo „Underground“, ande savo sikavel kritiko e historja pesko themesko, de 50 bersh orde. „Me chi phenav kaj sim jek baro godiaver, numaj o „Underground” sas e maj zurali dukhum karing o Milosevic”, phenel o Kusturica ande jek intervio ando „The Guardian”, 1999.

Ande kadava punkto anda leski Kariera, Kusturica kamlea te mekelpe filmendar. Vo hakiardea ando ghi, kaj kerdea sa so sasles te kerel, numa hakiardea vi kidimos politiko. „Me dikhlem kaj si sar kana mudardeav korkoro, kana chi maj kerav filme“, phendea vo ando 2000, kav Montreal.. Kadea puterdile le bukia kav filmo „Black cat, white cat“. O Emir Kusturica progindil e tematika thaj o stilo, thaj lel e decizia te paruvel o tono, te lel teme maj ushori thaj po agor leske filmenge te thol „Happy End“.

O filmo „Black cat, white cat“ buchilo ando agor „Acrobatic Musik“. Jek scena kaj sikavel sostar sasles kadava anav, si kodea kaj sikavel jek grupa muzicantsengi, kaj ghilaban phangle opre ando kasht, sar kana avellas e maj normalo buki anda´i lumea. Kadalasa kamel te sikavel, kaj anda´l rom, le maj dilivane bukia thaj situacii, si lengo svako gesesko trajo. O Kusturica mekel pesqi fantezia slobodo, thaj ankalavel le maj biashunde thai asaimaske Hypoteze pala rom thaj pala lengi kultura.

E thema anda`o centro le filmosko si kerdi anda`l abeava kaj inkerdion vi kana meren le phure anda`i familia. Kana avel o „Happy End“, le dui phure ushten anda`l mule – kaj simbolizil o „trajo maj dur le romengo“ – thaj „the victory of love“.  Le actora anda´o zentro filmosko, o Zare thaj e Ida, si le korkora manush sikade normalo. Von meken peska familia ushurime, thaj telaren jekha navasa po paj, te sikavel e ideea Kusturicaski, kaj numa avreal anda`l rom dashtin te ingren jek trajo normalo. “Happy End”  | Dikhjen o YouTube Clip katar Min 03:30

Ande`l filme le Kusturicaske aven but karaktere ciudate: jek romni balentsa p´o muj, jek thuli dopash machio, jek bodyguardo balentsa zelenja, o „Obelisko kalo“ – jek diva thuli kaj ghilabal, thaj ankalavel o carfin la buleasa anda´o kasht, thaj kadea maj dur. Vi le drabarimata si musaj te aven ando filmo. O phuro Zarije kerel jek drabarimos, kaj te avel mulo harni vrama, kaj te na maj inkerdol o abeav leske cheavesko cheav. Vi o Zare djeanel te kerel tigne bukia ande magia.

Dichiolpe vi ande kadava filmo, kaj o Emir Kusturica si baro admiratoro katar o Federico Fellini: vo phandel o trajo svako gesesko le romengo le chirkosa, thaj kadea kerel pesko anav „Fellini anda´l Balkania“. „Sim loshalo mandar, kaj arakhlem sar kerel kadava manush peske filme, thaj akana dashtiv te kerav sa kadea vi me mirne filme. Sar jek drabarno kaj dikhel jek chirco, thaj djeal te kerel buki ande aver“, phenel vo ando september 1999.

Anda kado baro  dilimos le filmosko – jek Chirco kaj le rom trajn le marventsa – dashtisaras te phenas, kaj o Kusturica kamlea te sikavel, o amiaijmos le romengo le marventsa, thaj kaj von si jek sar aver.Ande sfako scena filmoski sikadol marve: Djukel, bakrea, pauno sar marva ando kher, mitze sar kirve kav abeav, jek balo kaj hal jek Trabanto. Sar motivo kaj avel sadajek, vi le papina dichionpe ando filmo. Von si pestesa: ande avlin, p´o drom, ando restauranto, thaj vi ando kher. Po agor le filmosko, von si pishkirea. Kadalasa, o Kusturica anelamenge gogi andar leski kamime legenda pala rom thaj papina.

O Kusturica kamel te sikavel sode de palpalde si le rom.

„Von si primitivea, numa silen telefoanea mobile“,

phenel vo ando intervio ando „The Guardian“ 1999.

Kana avelas pala´o Kusturica, trubujas amen le rom, te avas maj jek shel bersh d´akanara inkea, phandade katar orsavi tehnologia, te trajisaras ande sumnakuni cushka. Le manush kaj dikhen leske filme, dashtinas sar ka´o Zoo, te asan amare trajostar thaj amarea dukhatar, sar vi kav chirko. Jek anti-tsiganistiko klasiko, kaj ushuril le manushenge, te thon le romen ande jek piri, katar te ankalavellen orikana trubujlen.

Aver artikole pala Emir Kusturica:

Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Akana dikhen: Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

The post Perspektiva | Romani Voices | Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“(1998) katar e Laura Moldovan appeared first on GipsyTv & GipsyRadio.

Deutsch | Rumänisch | Englisch

E Seria “Romani Voices” del o shai le manushen andaì comunitatea romani te kerdeon asunde. Kadava texto si katar e Laura Moldovan.
Kadava texto naj kritika filmoski, thaj ci tholpe telav o pucimos e buki filmoski le Kusturicaski.
Kadava texto sikavel sar dikhel e Laura Moldovan. Voi kerel analiza le romengi sikade Kusturicastar ande leske filme, thaj kerel analiza kav chand sar kadala “Gipsys” arakhade lestar thaj lengi lumea sar karikatura, keren le manushen kaj dikhen kadala but prindjeande thaj premijme filme  te pakian pala amende.

O texto si kerdo anda 4 kotora: Jek Intro thaj 3 texte pala filme:

Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Akana dikhen: Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

Kotor 2: Perspektiva pala „Time of the Gipsys“ (1989)

Katar e Laura Moldovan

De but generatsii keren svato le aktivishtea rom, thaj le rom kaj mardon pala amari politika, kaj akana avili e vrama te las korkoro amare chiachimata, thaj te ushteas opre te peravas le bicheachimata. Anda varekaste kaj chi dikhlea o filmo le Emirosko Kusturica „Time of the Gipsys“, pakjalas kaj kadava anav filmosko dashtilas te sikavel mishto kadaja emanziparea romengi. Numa kon dikhel o filmo, musaj te phenel pe cheaches ke avilasas but mai mishto kaj o „Time of the Gipsys“ te buchiol „Time of the Antiziganists“.

Pala „Time of the Gipsys“ phendea o Emir Kusturica ando 1989:

„Sostar le Gipsys? Numaj anda kodo kaj chi avilamange te pakiav kaj dashtilpe te bikinelpe cheavore“.

O bikinimos le manushengo si jek problema sozial-politiko, kaj avel ande mai but thema andar sa e lumja, na numaj ka`l rom, numa o Kusturica sikavel korkoro le romen pala kadaja thema ande lesko filmo.

Pala so rodea informatii, o Kusturica lel e decizia te sikavel le romen ando filmo sar Mafia. Ande kadaja vrama, vo bikinel pesko alomos sar universalo, thaj kadea dashtil te sikiol thaj te sikavel jek biprindjandi kultura, anglunes ande lesko trajo:

„The time of the Gipsys sas muro angluno paso avri andar mirni avlin, karing aver kultura mirnatar. Agordem te sikiav sar te dikhav so kerel aver societatea“,

phenel vo ande jek Intervio ando „Le Monde“1993. O Kusturica chi kamel te phenel khanchi anda kodo kaj vi le Rom paruven thaj barearen de shela bershenge e kultura balkanoski. Ande leske jakha amen sam sa strejni thaj biprindjeande.

Pala so inklisto o filmo „Guardian Angel“ katar o Goran Paskaljevic, arakhlea o Kusturica jek Artikolo vramome pala bikinimos manushengo kaj phendileape ke le manush kaj kerdine kadala bukia djungale sas rom. Sode rodea o cheachimos, o Kusturica kerdea sfato vi le manushentsa kaj vramosardine kodo artikolo vi averentsa thaj beshlo but vrama mashkar le rom andar e Mazedonia.

Andar kodo kaj vo sadajek del amen muj sar „Gipsy“, dikhiolpe ke vo chi rodea cheaches ande amari historia.

Andar o agor vo rodea numaj le bukia djungale amare trajoske kaj bariardeale thaj phukiardeale.

Drabarno, mafioto, bidevlesko thaj bithemesko

Pokakdata, o filmo „Time of the Gipsys“ amjal sar dujto „Godfather“ I & II. Dichiolpe kaj o Kusturica lea vareso katar o Francis Ford Coppola. Pala so ke o Perhan orta o Michael Corleone amjal thaj o Ahmed orta o Vito Corleone, maj aven vi sa kodola theme sar ando filmo mafioto le Coppolasko: e problema le bilacheski kaj avel ando than le kirvesko, thaj vi e familia mafiaki kaj vazdelpe thaj pala kodea perel.

Anda „Time of the Gipsys“ dikhiolpe ke o Emir Kusturica lea but vi andar o filmo „Amarcord“ katar o Federico Fellini. Teme sar si le abeava thaj pakiva avri ando avlin, jek nasfalo godiako ando agor kaj phenel peski dukh, harmonika thaj vi jek hipnoza chiurkaki, nigrentut la goghiasa kaj luma chircoski le Federicoski Fellini.

Tela kadava filmo si jek baro rasismo, kaj sikadol pala mai but Motivea: O angluno anav le filmosko („Dom za vesanje“), buchiol pe amari chib „ Kher umblado“. Jek scena andar o filmo sikavel orta sar kadava anav, thaj kamel te phenel kaj le romen najlen jek kher cheacheo, jek them auke jek than kaj te buchiol „khere“. Kadaja scena si vi pala o „trajo mai dur“ le romengo, kaj sile sa kote vi kana aver vazden lenge khera opre thaj rimonlle. Kana sikadine o filmo avreal le themesko, parudine lesko anav pala Marketing ando „Time of the Gipsys“.

Le abeava si jek Motivo kaj avel ande sa le Kusturicaske filme, sar vi ande kadava. Ande angluni scena filmoski, jek romni ando gad terniako, akushel peske romes kaj si mato mulo thaj halpe lesa kaj rimosardea lako trajo. Kadaja scena avel vi po agor le filmosko aversar. Kusturica phenel kadalasa kaj le romane mursh si bilache rom peska romniake, thaj kaj von rimon korkoro pesko trajo thaj vi o trajo peska romniako.

Sostar von kerek so keren, phenel o nasfalo goghiako ando agor le filmosko: Vo rovelpe kaj naj meklino te kerel so kamel, kaj chindine leske phaka thaj lesko ghj. Kadaja buki pale sikavel le romen sar kana najlen chi kher, chi pachea. Me pakiav kaj so kamel o Kusturica te phenel si kaj le rom chi kamen te integrinpe, thaj mardion dilivanes te keren sea so von kamen thaj te traden mai dur pesko trajo pala lenke zakonuri, vi kana kadaja buki cholearel le kolavren.

Aver Motivo kaj si ande sa o filmo si e religia phangli le drabarimasa thaj le bukiantsa biuje. Sa ando agor, phendeolpe jek paramic pala le rom thaj o Del. E paramic phenel sar avilo o Del pe phuv thaj sar teleardeas palpale anda kodo kaj nashtisardea te dikhel le romen ande jakha. Kadea avenas le rom korkoro doshale anda lenko trajo chioro, anda kodo kaj nashadine vi le Devles. Kadaja paramic naj amari, voi si ankaladi katar o Kusturica. Sostar thodeala vo kote, chi djeanglolpe. Avela vi vo nasfalo katar o Devlesko Komplex sar vi but aver regizorea? Kamleasa te sikavel maj but drabarimos thaj biuje bukia kaj te zurearel le stereotipea?

O Kusturica korkoro phendea ando Intervio„L´Express“ (1989), kaj le drabarimata thaj le bukia biuje si ando trajo sea le romengo. Anda kodo vo dea le Perhanos o zor telekinetiko, thaj leska mamjake o zor drabarimasko kaj sastiarel manush. O motivo le devlesko nashado romendar thaj le abeava aven vi po agor, thaj von len sa o filmo angali: ande le palutne scene, jek rom mangel kav trushul perado, thaj vo vazdelles opre palpale. Kana kamel te mangel pale kav Del, o trushul perel tele palpale.

E vreamea le papinengi

Kusturica phendea ande jek intervio sostar sikavel papina ande peske filme. Vo ashundea jek paramichi kaj fajleales but, paramichi kaj phenel kaj le papina andine le „Gipsys“ ande Europa akana dui mii bersh. Ande pakiv, le rom chindine lenge phaka. Vi e simbolica le phakengi chinde avel maj butivar ande Kusturicaske filme thaj sikavel o hasarimos katar e sloboda le romengi. Cheaches mekline le Rom o subcontinento Indiako akana pasha jek miia bersh – dashtilpe zor kaj aviline bi papinengo.

Andar o Kusturica ashundeon le paramichia mai shukar sar o cheachimos. Pala lende vo dashtil te thol peski goghi rasisto ande peski buki thaj te zurarel o antiziganismo ande societatea.

Te avelas te pakias leske filme, le rom rimon korkoro pesko trajo. Von naj Europeja, von si sea neve, biprindjeande, thaj le Europeja trubuj bivojake te trajn lentsa. Pala kado Blockbuster, o Kusturica anel ando 2007 „Time of the Gipsys“ pe bine andar o Paris sar punk-opera thaj lel pesa e „No Smoking Orchestra“ kaj bashavel lentsa..

Le „Gipsys“ le Emiroske Kusturica hasardine de but vrama peske por. Kana trubujas vi o Kusturica te na maj kushel lenge por, ashel puchimasko.

Aver artikole pala Emir Kusturicas:

Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Akana dikhen: Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

The post Perspektiva | Romani Voices | Kotor 2: Perspektiva pala „Time of the Gipsys“ (1989) katar e Laura Moldovan appeared first on GipsyTv & GipsyRadio.

Kommentaro kathar i Laura Moldovan | Translacija  Samuel Mago

Deutsch | Rumänisch | Englisch

E Seria “Romani Voices” del o shai le manushen andaì comunitatea romani te kerdeon asunde. Kadava texto si katar e Laura Moldovan.
Kadava texto naj kritika filmoski, thaj ci tholpe telav o pucimos e buki filmoski le Kusturicaski.
Kadava texto sikavel sar dikhel e Laura Moldovan. Voi kerel analiza le romengi sikade Kusturicastar ande leske filme, thaj kerel analiza kav chand sar kadala “Gipsys” arakhade lestar thaj lengi lumea sar karikatura, keren le manushen kaj dikhen kadala but prindjeande thaj premijme filme  te pakian pala amende.

O texto si kerdo anda 4 kotora: Jek Intro thaj 3 texte pala filme:

Akana dikhen: Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

Informatsii thaj Biografia le Emiroski Kusturica katka!

Kotor 1 | INTRO

O Emir Kusturica thaj leske „Gipsys“

Katar e Laura Moldovan

Vo si o maj ashundo regizoro anda`i lumea  le romengi. Jek Gadjo, kasko anav si kadea phanglo la filmografiasa romengi, sar khanikasko avresko. Le admiratora leske filmenge solahan, kaj von prindjanen but, o trajo le romengo andar leske filme. Sar kana barilesa le actorentsa andar o zentro filmosko „Black cat, withe cat“. Vi le Rom arakhadeon korkoro ande leske filme. Numaj kana dikhen maj mishto, hutel e mitsa anda´o gono: Leski buki si jek sikaimos stereotipiko pala so prindjanen le Gadje tela‘o anav „Gipsy“. Thaj o Antiziganissmo pharavel o Box-Office.

Lacho kalo, hohamno parno

Kusturica si jek but godiaver manush. Vo ambondel le bukia, kadea sar perelleske leske mishto:

„ Le Gipsys mirne filmoske trajn maj dur sar le insektea, pala alomasko prinzipo, svako pala shukarimos la farbaki thaj forma phakengi“

phenel vo ando 1999, intervio ando njemtzitzko Novo Magazin. Phenel kaj sam „Insektea“, inkerdol pala retorica national-socialistico, numaj kerel peski vorba maj sukar, sukare laventsa. Eta: Le gipsys si insektea, parazitea, numa maj si vi insektea shukar, na?

Ando 2002, o UNICEF dea le Kusturicas e funktia sar „Googwill-Ambassador”. „Kamlem te adjutiv le cheaven sode de but dashtilpe“ phenel vo ando intervio po  www.zmag.org. Ando cheachimos, vo khelelpeske le futurosa le terne Romengo, anda kodo kaj sikavel le romen ande peske filme sar kana avenas parazitea anda´i sozietatea maj telal. Numa anda´o Kusturica, kadaja naj khanchi.

„Me barilem ande jek mashkar-klasaki familia, pasha’o than kaj trajsardine le Rom. Sadajek simas loshalo te dikhav lengi sloboda, andar kodo chand sar len o trajo sar lacho, sar si phangle la loshatar, lengo zor thaj sar dikhen sa o mishtimos. Le „Gipsys“ silen jek bilacho than ande societatea, kaj svako Mutherfucker andar e Maskareski-klasa kamel te avelles varekas maj telal lestar. Kana djean ande Skopja, Mazedonia kaj trajn le rom, si te arakhen but manush kaj chi kamenlen thaj chi kamen aver vareso desar te aven jekhe pasosa anglal lendar.“

Phendea o Kusturica ande jek intervio le Grahamesa Fuller(1999).

E vrama le stereotipurengi

Kodea „sloboda“ le romengi sar phenel vo, si mangli zor ando filmo „Time of the Gipsys“ jekhestar nasvalo gogiako protagonisto kaj chi amboldel katar pesko pakiajmos. Kotar hakiardiolpe kaj le rom chi avenas normalea thaj telikane, thaj chi kamen te integrinpen ande societatea.

„O phanglimos la loshatar“ le romengo si vi ando filmo „Blue Gipsy“ sikado sar jek chand Manipulatiako, and kodo kaj sikaven peski “Losh trajoski” kaj te chioren katar manush. Dikhen o Youtube Video:

Anda kadaja scena anklel o pakiajmos kaj chi trubul te mekastu dilardo le romendar. Vi e Musika, o khelimos thaj e Losh le trajoski – le korkore bukia lache kaj si dine le romenge – sikavellen o Kusturica sar bukia bilache.

Ando filmo „Black cat, white cat“ dicholpe mishto kaj kadaja „Sloboda“ thaj „Losh trajosko“ buchiol pala´o Kusturica but maj but biladjeajmos thaj jek sikaimos primitivo pala trajo.

Jek kamlo motivo ande leske bukia si le rom kaj chi meren, sar chi meren le insektea. Ande holi kadalaki projektia kaj avel maj butivar, chi arakhadol ande le Kusturicaske filme khanchi pala Holocaust. Simboluri pala kadava, arakhas ande scena andar o filmo „Time of the Gipsys“, kaj dicholpes o kher phanglo opre.

Vi le dui phure anda „Black cat, white cat“ kaj po agor le filmosko(Spoiler alert!) ushten anda`l mule si pala kadaja simbolika. Pala kadava motivo, le manush kaj dikhen o filmo thon peske o puchimos: Sostar chi meren kadala?  Thaj po agor le puchimasko, beshel ando than le puchimasko semno, o manglimos te aven sa le roma mudarde.

E satira sar pohtan kaj pakiarel o rasismo

O Kusturica garadiol pala`i arta filmoski, thaj marel muj le romendar sar vo kamel. Svako maj tsigni buki sila jek hakiarimos, thaj ande le zeja katar svaki asavni paramichi garadiol jek simbolo.

Anda kodo kaj amen najamen jek them, jek politikani reprezentatsia thaj pashe chi jek instantsa kaj te marelpe anda protectsia le cheachimasko romengo, o Kusturica dashtilpeske te telavel amen thaj the melearel amaro anav ande leske filme.

Pala zeja leske simbolismosko thaj leska retorikaki kerdolpe jek garadi holi anda le rom, anti-tsiganismo udjo.

Le bukia le Kusturicaske thon amen savoren ande jek piri. Bukia bilache – sar si o bikinimos cheavengo, meritimata lachiarde, meritimata bivoiake, manglimos, drogura, chiorjmos, contrabanda, coruptia thaj khelimata bachteake – si dine le romenge sar kana avenas bukia udje romane. Pe aver rig, le traditsii thaj le bukia svako gieseske le romenge si but maj zurales sikade desar si, thaj mardiol muj lendar. Le actorea naj chi jek shukar: si but manush dandentsa sumnakune, stagiantsa thaj mustatsasa. Lenge gada si kitsch thaj ddjungale, lenge anava biashunde.

Le actora andar o centro filmosko si bipativale manus kaj so simpatiko. Vi cana ando agor bilaven o ilo le manusengo kaj dikhen o filmo lengerenca jakhenca vuneti, thaj lengo gadjikanimos, von sikadon sadajek po agor kaj von si numaj e exceptia kaj si sa pala o zakono.

Trubul lino sama kaj le „gipsy“ andar le Kusturicaske filme trajn sa korkore, ande lengo chand, separime la societateatar. Kana thaj kana maladion le gadjenca. Thaj vi kana maladonpen le gadjenca , kadala si manush kaj keren buki e romentsa: raj bare, sherutne gaveske, rashaja, doctorea. Ande kadaja lumja kerdi ando filmo, le rom chi troman te keren kadala bukia.

O sikaimos jekhe romesko kaj kerel buki ande jek anda kadala thana bukiake chi zeal cinematografiko ketanes le sikaimasa le romengo sar mudarne, khandine thaj primitiva.

Katar Idolo kav Idioto

 
             Maladimos mashkar o Kusturica thaj o Coppola | Source: kustu.com

O Emir kusturica sas jek baro admiratori katar o Francis Ford Coppola, buki kaj dikheolpes but ande leske filme. Kana maladilo lesa kav Festivalo filmosko katar o Cannes ando 11. Mai 1997, vo phendea leske sar buchiol, kon silo thaj save filme kerdea. Akana dikhlea ke o Coppola chi ashundea khanchi anda leste auke anda leske filme. Kadaja buki dukhajales but, pala sar dikhiol ando Zitato:

„Me kerav sa so trubuj, kaj te na avav sar o Coppola.“

Phenel vo ande jek intervio ando L´Evenement du Jeudi (2000). Kadava Statement phenel but pala leste. Vo pakial kaj si but maj lacho thaj maj ashundo desar si pe cheaches. „Me chi phenav kaj sim jek baro godiaver, numaj…“. Kana maladiol le cheachimasa, sikadiol o Kusturica ladjano thaj dukhado.

„Vo chi kamlea te prindjeanelman, pakiav. Chi avilea mange te pakiav kaj chi ashundea khanchi chijekvar andar chijek anda mirne filme“

phenel vo. Vi lesko idolo si te avel lesko dushmano maj baro kana kodo chi sikavelleske e pakiv thaj o prindjeandimos kaj vo pakial ke musaj si te avelles.

„Man fajleaman o Coppola. Ages kerel o Coppola foruri. Les maj najles vrama te avel regizoro. Musaj te avel but biloshalo. Me sim prindjando, buki kaj si but lachi kana si musaj te arakhav love anda jek filmo nevo. Me sikavama ande svako minuto mirne trajosko. Me sim actoro. Me bashavav musika. Anda kodo kaj chi kamav te avav sar o Coppola. Leske baro peresa, chi dashtilas chijekdata te bashavel Rock.“

phenel vo ande jek Intervio ando „L`Evenement du Jeudi”.

Le Romengo drabarno

E buki le Kusturicaske pala rom sas butivar premijme thaj kamle. E buki jekhesko Gadjo, kaj kerdea peske love pe zeja mirne manushengo, kaj abusisardea le romendar kaj te kerelpeske prindjeandimos thaj prestigio. Naj importanto sode love kerdea, numaj so si maj pharo thaj dukhavno, si sar melardea o anav thaj e pativ le romengi, dji kana vazdeape vo opre, peska bukiasa.

Sar o maj ashundo regizoro internacionalo pala filme romentsa , vo thodea le anglune bar ka but anda ageseske stereotipea. Dashtiv te solahav , kaj le Kusturicaske filme kerdine but buki kav zurearimos le sikajmasko bilacho ande jakha le manushenge kaj dikhline le filme, thaj e xenofobia thaj o anti-ziganismo barile zor. Kusturica si jek phirutno, sar vi le suneske rom paramicake anda leske filme.

„Me sim jek manush bi themesko, kaj phirel mashkar o Paris thaj New-York, Belgrad thaj Montenegro. Mire manush si andar e Herzegovina, numaj e nationalitatea naj importanto anda mande.“

phenel ando Intervio le Grahamesa Fuller. Pala vorbe kaj vo phenel kote, trubulas te hakiarel le romen maj pasa lestar.

Atunchi sostar si le Emiroske Kusturica kadea holi pe’l rom? Dashtilpe ke vo korkoro phendea sostar:

„Kaj svako Mutherfucker andar e Mashkareski societatea kamel te avelles varekas maj telal lestar.“

 Aver Artikole pala Emir Kustusica: 

Akana dikhen: Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leska “Gipsys” –> Kotor 1 Audio Version

Kotor 2: Perspektiva pala „Time oft he Gipsys“ (1989) –> Kotor 2 Audio Version
Kotor 3: Perspektiva pala „Black cat, white cat“ (1998) –> Kotor 3  Audio Version
Kotor 4: Perspektiva pala „Blue Gipsy – All the invisible children“ (2005) –> Kotor 4 Audio Version

auke shaj ashunen sa ande jekh Audio Version Kotor 1-4 

The post Perspektiva | Romani Voices | Kotor 1: O Emir Kusturica thaj leske „Gipsys“ katar e Laura Moldovan appeared first on GipsyTv & GipsyRadio.